Gruźlica wciąż groźna

12 lipca 2012

Znana jako suchoty, zbiera ponure żniwo wśród bohaterów książek sprzed stu lat. czyw xxi wieku wciąż stanowi zagrożenie?

Gruźlica – choroba zakaźna

Gruźlica jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez prątki gruźlicy. Najczęściej atakuje płuca, ale może również wystąpić w układzie moczowo-płciowym, w kościach i stawach, naczyniach krwionośnych, czy w ośrodkowym układzie nerwowym.

W ciągu roku, również dzisiaj, występuje około 8 mln nowych zachorowań,a około 2 mln osób umiera na gruźlicę.

Poznać wroga

Mało kto zdaje sobie sprawę, jak powszechna jest gruźlica – szacuje się, iż z jej prątkami zetknęła się 1/3 całej populacji. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Gdy chorująca na gruźlicę płuc i prątkująca osoba kaszle, kicha, a nawet mówi, prątki przedostają się za pomocą malutkich kropelek powietrza do układu oddechowego osoby zdrowej. Potrzeba jednak dość dużej ilości prątków, aby doszło do zakażenia, więc ryzyko zwiększa się, im dłużej i bliżej przebywa się z osobą chorą. Szacuje się, że jeden chory może zarazić rocznie 15-20 innych osób.

Ryzyko zachorowania

W większości przypadków nasz układ immunologiczny potrafi sobie jednak poradzić z prątkami gruźlicy. Ze wszystkich zakażeń, pełnoobjawowa choroba rozwija się u zaledwie 2-3% osób. W większości przypadków albo trwa w uśpieniu do końca życia, albo ujawnia się po kilku lub kilkunastu latach (około 5-10% przypadków).

Gruźlica, niczym bezwzględny drapieżca, atakuje jednostki najsłabsze – osoby, których układ immunologiczny nie działa w pełni sprawnie. Na szczególne niebezpieczeństwo narażeni są nosiciele wirusa HIV – w ich przypadku ryzyko zakażenia gruźlicą wzrasta 30-krotnie.

Kolejnymi zagrożonymi grupami są osoby przyjmujące leki immunosupresyjne, alkoholicy, osoby cierpiące na cukrzycę lub nowotwory, ale też ci, którzy prowadzą niehigieniczny tryb życia i nieregularnie się odżywiają, w szczególności bezdomni. Zgodnie ze statystykami, częściej chorują mężczyźni po 65. roku życia.

Leczenie

Objawy gruźlicy to przede wszystkim kaszel, najpierw suchy, któremu później towarzyszy odkrztuszanie i krwioplucie, oraz ból w klatce piersiowej.

Pozostałe objawy to występująca często gorączka i dreszcze, osłabienie, zmęczenie i senność, spadek masy ciała.

Jeśli kaszel utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie, lekarz powinien zalecić badania diagnostyczne – RTG klatki piersiowej i dla zidentyfikowania prątków – badanie bakteriologiczne.

Dzisiaj – uleczalna!

W dzisiejszych czasach gruźlica jest w dużym stopniu wyleczalna (90%), jednak proces leczenia jest długotrwały i uciążliwy. Chory musi przez 6-9 miesięcy brać leki przeciwgruźlicze i przeciwzapalne, a przez 4-6 tygodni powinien pozostawać w izolacji.

Zaniedbania w przyjmowaniu leków – nawet w momencie, gdy objawy wydają się ustępować – prowadzą do wytworzenia lekoopornych szczepów prątków. Niedoleczona gruźlica może powrócić po kilku latach, a podstawowe medykamenty mogą już na nią niedziałać. Leczenie takiej formy gruźlicy jest bardziej skomplikowane, droższe i skuteczne jedynie w 60%.

Bardzo dużo zależy od dobrej woli i zaangażowania chorego. Jeśli będzie ona przestrzegać zaleceń lekarza, prawdopodobnie leczenie zakończy się sukcesem, jeśli nie – nie tylko będzie wspierać prątki gruźlicy w wyścigu zbrojeń (nowe szczepy kontra leki), ale – opuszczając szpital przed zakończeniem kwarantanny – naraża na ryzyko wszystkich ludzi ze swojego otoczenia.

Zagrożenie gruźlicą dzisiaj

Najwięcej przypadków gruźlicy występuje w Chinach, Indiach, Bangladeszu i Indonezji. Choroba ta stanowi problem szczególnie w krajach Trzeciego Świata, gdzie często związana jest z rozprzestrzenianiem się wirusa HIV. Z epidemiologicznego punktu widzenia spore zagrożenie stanowią migracje ludności – we Francji, Szwecji i Norwegii 85-90% przypadków gruźlicy występuje u imigrantów.

W Polsce znaczenie tej choroby jest marginalne, a od nowych zakażeń o wiele częstsze są przypadki gruźlicy niedoleczonej przed laty i powracającej na nowo. Od 1985 roku działa w Polsce ogólnokrajowy system monitorowania wyników leczenia, a w 1998 roku wprowadzono propagowany przez WHO system bezpośrednio nadzorowanego leczenia krótkoterminowego (DOTS – ang. Directly Observed Treatment Short-course). Zakłada on m.in. istnienie w kraju centralnej jednostki, która nadzorowałaby walkę z gruźlicą, laboratoriów przystosowanych do badań mikrobiologicznych i ciągłą dostępność leków. W Polsce centralnym ośrodkiem walki z tą chorobą jest Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

W ostatnich latach pojawiło się zupełnie nowe zagrożenie – szczepy bakterii odporne na wszystkie znane leki przeciwgruźlicze. Pojedyncze przypadki zanotowano w 2007 roku we Włoszech, a później w Iranie. W styczniu bieżącego roku 12 ciężko chorych osób, u których wystąpiła ta forma gruźlicy, przebywało w szpitalu w Bombaju. Przypadki gruźlicy odpornej na różne leki są jednak często słabo udokumentowane.

Martyna Miernik